ႨႬႲႤႰႬႤႲႨႱ ႲႨႮႭႢႰႠႴႨႠ
ႣႠ ႵႠႰႧႳႪႨ ႴႭႬႲႤႡႨ
øენიშვნა:
ამ
გვერდზე
გამოყენებულია
ალტერნატიული
შ-ø, ზ-ñ,
უ-ö, და-û
ასოები.
კომპიუტერული
øრიფტების (ფონტების)
წარმოება
თანამედროვე
საგამომცემლო-ტიპოგრაფიული
ინდუსტრიის
მაღალგანვითარებული
û
მნიშვნელოვანი
დარგია.
ათობით დიდი û
ასობით
საშუალო û
მცირე ფირმა
დახელოვნებულია
ამ
მიმართულებით
û მხოლოდ ამით
საზრდოობს.
ლათინური
(რომანული)
ძირის
დამწერლობის
ენებისათვის
არსებობს
ათასობით[!!!]
მაღალხარისხოვანი
ფასიანი თუ öფასო
(öსასყიდლო)
ფონტი - öმდიდრესი
ფონტო-თეკა.
რაც øეეხება
ფონტების
ფასებს (ღირებულებას)
ერთი ფონტის
საშუალო
საცალო ფასია 25-150
USD. კიდევ öფრო
საინტერესოა,
რომ öკვე
არსებული
ფონტის
მაღალტექნოლოგიურ
დონეზე
მომზადების (მათ
øორის დელტა-ჰინტირების)
საფასური
თითო ასოზე
გაანგარიშებით
500 USD-მდეა.
ინტერნეტში
არსებობს
საგანგებოდ
ფონტებისადმი
მიძღვნილი
ათობით საიტი.
ñოგიერთი
საინტერესო
ბმული (ლინკი)
მათკენ øეგიძლიათ
იპოვოთ
სპეციალიზებულ
საძებნ
რესურსებში øემდეგ
მისამართზე:
კავკასიის
ხალხებისა û
მათი
დამწერლობების
თვალსაზრისით
მდგომარეობა
არაერთგვაროვანია.
ერთი
øეხედვით
ყველაზე öკეთესია
მდგომარეობა
ლათინიზებული
აზერბაიჯანულისათვის
- აქ øეიძლება
გამოიყენონ
წამყვანი
მწარმოებლების
'გაფართოებული
ASCII-ს
სტანდარტის'
მრავალრიცხვოვანი
მაღალხარისხოვანი
ფონტები (თუმცა
მათი öმეტესობა
ფასიანია).
არსებობს
ინფორმაციის
გაცვლის
მსოფლიო
სტანდარტი
თურანული
ენებისათვის.
მაგრამ აქ
საკითხავია -
ამაღლებს თუ
არა ეს
საკუთრივ
აზერბაიჯანულ
ფონტოგრაფიულ
კულტურას?
სომხურ
ფონტებს
აწარმოებს
რამდენიმე
სპეციალიზებული
ფირმა (მათ øორის
აშშ-øი) û
ინტერნეტით
მისაწვდომია
50-მდე
სხვადასხვა
ფონტი.
ინფორმაციის
გაცვლის
სტანდარტი
სომხურისათვის
დამტკიცებულია.
რაც
øეეხება
ქართულ
ფონტებს -
არსებობს
ქართული
ფონტების
ორიოდე მეტ-ნაკლებად
სერიოზული
კომერციული
წყარო,
მაგალითად:
-
ფირმა
Linguist
Software
თავაზობს
ფონტების
პაკეტს "ლაზერ-ჯორჯიან"
(ფასი 99,95 USD)
რომელშიც
არის "თბილისი-ტექტი"
û "თბილისი-მთავრული".
გაფართოვებული
პაკეტი "ლაზერ-ჯორჯიან
პრო"
დამატებით øეიცავს
ფონტებს - "ბათუმი",
"მცხეთა", "თელავი"
(ფასი 149,95 USD).
პაკეტები
აგრეთვე øეიცავენ
ქიბორდის
დრაივერს.
-
რუსული
ფირმა Paratype
ყიდის
ფონტებს "ჩვეულებრივი",
"დედა-ენა", "დუმბაძე-დისპლეი",
"კოლხეთი", "ლიტერატურული",
"მუქი
გროტესკი", "øემოქმედი"
- ფასი დაახლ. 100
USD თითო. იყო
ინფორმაცია,
რომ ამ
ფონტების øექმნაში
მონაწილეობდა
ქართული øრიფტების
გამოჩენილი
დიზაინერი
ანტონ
დუმბაძე.
-
მაიკროსოფტის
დიდი öნიკოდ
ფონტი Arial
Unikode MS, რომელიც
øეიცავს
ქართულსაც.
-
კომერციული
öნიკოდ ფონტი სულფაიენ
-- øეიცავს
ქართულს.
-
კომერციული
öნიკოდ ფონტი კოდი2000
-- øეიცავს
ქართულს.
აგრეთვე
--
-
ComStar
Company
აცხადებს
რიგი
ქართულენოვანი
პროდუქტის
არსებობას,
თუმცა
დასტურდება
მხოლოდ-ღა ñემოთმითითებული
"ლაზერ-ჯორჯიან"
პაკეტი.
-
კომპანია
Customfonts
იძლევა
ცნობას, რომ
აქვს
ქართული
ფონტი.
-
Mac-Campus-ი
ქართული
ფონტებისადმი
მიძღვნილ
თავის ვებ-გვერდზე
რეკლამას
უკეთებს ოთხ
ქართულ
ფონტს
მაკისათვის -
ფარნავაზს,
ამირანს,
ქართლსა û
რუსთაველს.
ფარნავაზი
ხუცური
ასომთავრულ-ნუსხურია,
ორიგინალური
გააზრება û
დიზაინი
გააჩნია -
რაღაცნაირად
სასიამოვნო
შთაბეჭდილებას
სტოვებს (ქრისტიანი
კაცის
გაკეთებული
უნდა იყოს).
ხოლო რაც øეეხება
სამ
დანარჩენს -
უფრო
რომელიღაც
ნაცნობ
ინდუსტრიულ
ფონტებს
მოგაგონებთ (თუმცა
ახლო მათი
ნახვის
საშუალება
არ გვქონია).
პრაქტიკულად
ყველა ñემოთმითითებული
(ერთი დუჟინი)
ფონტი
ინდუსტრიული
სასტამბო øრიფტის
ასლი-კლონია.
ამ
მწარმოებელთა
ფონტების
გასინჯვის
საშუალება
არა გვქონია,
თუმცა
ვფიქრობთ რომ
მათი
გამოცდილება
საკმარისი öნდა
იყოს
ხარისხიანი
პრდუქციის
წარმოებისათვის.
ასევე
ვერაფერს
გეტყვით ამ
ფონტების
ენკოდირების øესახებ...
·
საკუთრივ
ქართული
კომერციული
წყაროებიდან
აღსანიშნავია
რაც
øეეხება öსასყიდლო
ფონტების
კოლექციებს,
აქ
აღსანიშნავია:
-
ალექსანდრე
û თემურ იმნაიშვილების
მიერ
მომზადებული
ინდუსტრიული
øრიფტების
კლონი-ფონტების
შესანიშავი კოლექცია
- აკადემიური,
ბალავერი,
ჩვეულებრივი,
დუმბაძე,
გოგებაშვილი,
გორდა, გრემი,
გროტესკი,
კოლხეთი,
ლიტერატურული,
ფაქიზი,
საქართველო, øემოქმედი
- ყველა
ლათინური
ქიბორდის
ინტუიტიური
ტრანსლიტერაციული
ენკოდინგითაა.
ამ ფონტების
რუსული
ქიბორდის
ენკოდინგის
მიხედვით
გაწყობილი
ნაირსახეობაც
არსებობს.
საინტერესოა,
რომ ამ
ფონტებს
აქვთ
დახრილი ანუ
"იტალიკი"
ვარიანტიც -
რაც ქართულ
თაიპოგრაფიისათვის
დამახასიათებელი
აქამდე არ
იყო (გამონაკლისია
ნუსხა-ხუცური).
საინტერესოა,
დაინერგება
თუ არა ეს
სახეობა
ფართოდ
ქართულში.
ამასთან,
სამწუხაროა,
რომ ეს
მდიდარი
ნაკრები
პრიმიტიულადაა
ენკოდირებული,
რაც
ამდაბლებს
მის
მნიშვნელობას,
განსაკუთრებით
- სამომავლოს.
-
გია
øერვაშიძის öნიკოდით
კოდირებული
სამი ფონტი:
ტაიმს
რომანი,
არიალი û
კურიერი -
ყველა
ნორმალურ,
მუქ, დახრილ û
დახრილ-მუქ
ვარიანტში (მის
ვებ საიტში
ამას გარდა
ქართული
ფონტებისა û
გაქართულების
გარემოს øექმნა-განვითარების
საკმაოდ
განვითარებული
û
პრეტენზიული
გეგმაა -
ვნახოთ რა
განხორციელდება
აქედან).
ქართული
კომპიუტერული
ინფორმაციისათვის
საერთოდ û
კერძოდ
ფონტების
შემდგომი
განვითარებისათვის
უაღრესად
საჭირო û
ავანგარდული
სამუშაოები
მიმდინარეობს
ფრანკფურტის
უნივერსიტეტში,
სადაც
იქმნება
ისტორიული
ქართული
ტექსტების
ბანკი (უფრო
მოუხდებოდა -
საგანძური) TITUS
პროექტის
ფარგლებში. აქ Bitstream-თან
ერთად ქმნიან UNICODE
ენკოდირების
მქონე
მრავალდამწერლობიან
ფონტს -
რომელშიც
არის
ქართულიც. TITUS-ს
აქვს
საკუთარი ვებ-საიტი
-- ნახეთ, ფრიად
საინტერესოა --
Titus. ამ
ნამუშევრების
შესახებ
იხილეთ ჩვენთანაც.
ნაკლებ
ფასეულია
გამოყენებითი
თავლსაზრისით
(თუმცა ფრიად
საინტერესოა)
øეზღუდული
მიზნებისათვის
øექმნილი სხვა
ფონტებიც:
-
Johannes
Heinecke-ს
მხედრული û
ხუცური TeX/LaTeX
ფორმატში (არ
გამოდგება Windows
სისტემებისათვის).
-
University
of Oregon-ის Yamada
Language Center-ი თავის
კოლექციაში öჩვენებს
ქართულ
ბიტმაპ
ფონტს,
რომელიც
საკმაოდ
სასაცილოდ
გამოიყურება.
-
XenoType
Mac-ის საიტი
იძლევა
ცნობას
ქართული
ფონტის øესახებ.
-
Howard
M. Berlin-ს øეუქმნია
öსასყიდლო
ქართული
ფონტების
არქივირებული
ფაილების [ZIP]
კოლექცია,
რომელშიც
ასახულია
ფონტები
სხვადასხვა
წყაროებიდან.
პრაქტიკულად
ეს არის დღეს
ქართული
კომპიუტერული
ფონტების
მთელი
საგანძური - 15-მდე
ინდუსტრიული
ფონტის კლონი
û ამდენივე
ახალი
პროდუქტი. არც
თუ ბევრია...
თუმცა, მაინც
რაღაცა არის...
ეს
საიტი
საერთოდ û
კეძოდ ეს
განყოფილება
ეძღვნება
კომპიუტერული
û öპირატესად
ინტერნეტში
გამოყენებისათვის
განკუთვნილ
ქართულ
ფონტებს (øრიფტებს).
ინტერნეტის
თავისებურება
ის არის, რომ
ინფორმაციის
დიდი ნაწილი
არა მარტო
იქმნება
კომპიუტერის
ეკრანზე -
არამედ
კომპიუტერის
ეკრანის
მეშვეობითვე
გამოიყენება,
მოიხმარება.
ამ
ინფორმაციის
დიდი ნაწილი
არასოდეს არ
იბეჭდება
ქაღალდზე!
სწორედ ეს
არის öქაღალდო
ანუ
ელექტრონული
ინფორმატიკის
თავისებურება.
და
რახან ეს ასეა
- ეკრანული øრიფტი-ფონტები,
"ინტერნეტის,
ვების
ტიპოგრაფია"
იწყებენ
დამოუკიდებელ
არსებობას
ერის
კულტურაში.
დამწერლობამ,
რომელიც
დაიწყო
თიხაზე û
ქვაზე - გაიარა
პერგამენტის,
ქაღალდის
სტადია - û ახლა
მისი
მნიშვნელოვანი
მატარებელი
გახდა
კომპიუტერის
ეკრანი,
მონიტორი ანუ
დისპლეი.
პირობითად
ეს ფონტები øესაძლებელია
ორ
კატეგორიად
დავყოთ:
-
ინდუსტრიული
ტიპის øრიფტების
(ისეთების
როგორიცაა
მაგალითად "ჩვეულებრივი",
"გოგებაშვილი",
"დუმბაძე", "გორდა"
û სხვა)
კომპიუტერული
ასლი-კლონები;
-
ორიგინალური,
საკუთრივ
კომპიუტერული
გამოყენებისათვის
øექმნილი
ფონტები.
პირველი
ტიპის
ფონტების
თვალსაზრისით
ინტერნეტისათვის
არსებითი ორი
მომენტია:
-
რამდენად
ზუსტია
კომპიუტერული
ასლი-კლონი
დედანთან
მიმართებაში
(პირველ
რიგში
განზომილებებით)
როგორც
ეკრანზე
ასევე
ქაღალდზე, და
-
როგორ
გამოიყურება
იგი
ვიზუალურად,
პირველ
რიგში
ეკრანზე -
ესთეტიურობა
(რაც პირველ
რიგში
დამოკიდებულია
ჰინტირებასა
და/ან
ბიტმაპის
არსებობაზე).
პატარა ñომებისათვის
არსებითია
აგრეთვე -
ასახავს თუ
არა ფონტი
დედანის
მხატვრულ
თავისებურებებს
(რაც ძნელი
ამოცანაა).
რაც
øეეხება მეორე
ტიპის
ფონტებს, აქ
მნიშვნელოვანია:
-
ფონტის
იდეა, მოტივი;
-
øესრულების
ხარისხი - რაც
იგივეა
როგორც ფონტ-კლონებისათვის.
აქ
არაფერს
ვამბობთ
ენკოდირების
სტანდარტის øესახებ,
რომელზეც
საკმაოდ
ბევრი
დაიწერა û
ცოტა გაკეთდა.
ქართული
ფონტების
განვითარებისათვის,
ინტერნეტის
ანუ ვების
ტიპოგრაფიის
თვალსაზრისით
არსებითია
კიდევ ასეთი
მომენტი --
ეკრანული
პუბლიკაციებისათვის
öმთავრესად
გამოიყენება
8-12 pt ñომის øრიფტები.
ყველაზე
ინტენსიურად
კი 8 û 10 pt ñომისა.
ამდენად,
ძალზე
მნიშვნელოვანია,
რომ
ინტერნეტში
გამოყენებულ
ფონტს
ჰქონდეს
გამართული û
დახვეწილი
სწორედ ეს ñომები.
ჩვენი
მიმოხილვებისას
განსაკუთრებულ
ყურადღებას
მივაქცევთ ამ
ფაქტორს.
ფონტების
განვითარებისათვის
დიდი
მნიშვნელობა
აქვს
სპეციალიზებულ
û პროფესიულ
კრიტიკას,
ლიტერატურას,
პერიოდიკას,
სახელმძღვანელოებს
- არ გაგვაჩნია.
ასევე არ
არსებობს
ქართველ
ფონტის
დიზაინერთა
რაიმე
გაერთიანება
ან
საზოგადოება.
ამან არ øეიძლება
არ იმოქმედოს
ამ სფეროში ñოგად
კულტურასა û øემოქმედებით
აქტივობაზე.
ამ
გვერდების
ერთ-ერთი
მიზანია
მივცეთ
ჟღერადობა
ქართული
ფონტების øემოქმედებას
- მით öმეტეს,
რომ ახლა
ამისათვის
აღარ არის
საჭირო
ლითონისა ან
ქვის ჭრა û
კვეთა...
|