Georgian
 Web Typography

 

KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK

  

ႵႠႰႧႳႪႨ ႴႭႬႲႤႡႨ - ႸႤႱႠႥႠႪႨ

English resume

Unicode encoded Georgian document

 

ႨႬႲႤႰႬႤႲႨႱ ႲႨႮႭႢႰႠႴႨႠ ႣႠ ႵႠႰႧႳႪႨ ႴႭႬႲႤႡႨ

øენიშვნა: 

ამ გვერდზე გამოყენებულია ალტერნატიული
შ-ø, ზ-ñ, უ-ö, და-û ასოები.

კომპიუტერული øრიფტების (ფონტების) წარმოება თანამედროვე საგამომცემლო-ტიპოგრაფიული ინდუსტრიის მაღალგანვითარებული û მნიშვნელოვანი დარგია. ათობით დიდი û ასობით საშუალო û მცირე ფირმა დახელოვნებულია ამ მიმართულებით û მხოლოდ ამით საზრდოობს.

 

ლათინური (რომანული) ძირის დამწერლობის ენებისათვის არსებობს ათასობით[!!!] მაღალხარისხოვანი ფასიანი თუ öფასო (öსასყიდლო) ფონტი - öმდიდრესი ფონტო-თეკა. რაც øეეხება ფონტების ფასებს (ღირებულებას) ერთი ფონტის საშუალო საცალო ფასია 25-150 USD. კიდევ öფრო საინტერესოა, რომ öკვე არსებული ფონტის მაღალტექნოლოგიურ დონეზე მომზადების (მათ øორის დელტა-ჰინტირების) საფასური თითო ასოზე გაანგარიშებით 500 USD-მდეა.

 

ინტერნეტში არსებობს საგანგებოდ ფონტებისადმი მიძღვნილი ათობით საიტი. ñოგიერთი საინტერესო ბმული (ლინკი) მათკენ øეგიძლიათ იპოვოთ სპეციალიზებულ საძებნ რესურსებში øემდეგ მისამართზე:


კავკასიის ხალხებისა û მათი დამწერლობების თვალსაზრისით მდგომარეობა არაერთგვაროვანია.

 

ერთი øეხედვით ყველაზე öკეთესია მდგომარეობა ლათინიზებული აზერბაიჯანულისათვის - აქ øეიძლება გამოიყენონ წამყვანი მწარმოებლების 'გაფართოებული ASCII-ს სტანდარტის' მრავალრიცხვოვანი მაღალხარისხოვანი ფონტები (თუმცა მათი öმეტესობა ფასიანია). არსებობს ინფორმაციის გაცვლის მსოფლიო სტანდარტი თურანული ენებისათვის. მაგრამ აქ საკითხავია - ამაღლებს თუ არა ეს საკუთრივ აზერბაიჯანულ ფონტოგრაფიულ კულტურას?

 

სომხურ ფონტებს აწარმოებს რამდენიმე სპეციალიზებული ფირმა (მათ øორის აშშ-øი) û ინტერნეტით მისაწვდომია 50-მდე სხვადასხვა ფონტი. ინფორმაციის გაცვლის სტანდარტი სომხურისათვის დამტკიცებულია.


რაც øეეხება ქართულ ფონტებს -

 

არსებობს ქართული ფონტების ორიოდე მეტ-ნაკლებად სერიოზული კომერციული წყარო, მაგალითად:

  • ფირმა Linguist Software თავაზობს ფონტების პაკეტს "ლაზერ-ჯორჯიან" (ფასი 99,95 USD) რომელშიც არის "თბილისი-ტექტი" û "თბილისი-მთავრული". გაფართოვებული პაკეტი "ლაზერ-ჯორჯიან პრო" დამატებით øეიცავს ფონტებს - "ბათუმი", "მცხეთა", "თელავი" (ფასი 149,95 USD). პაკეტები აგრეთვე øეიცავენ ქიბორდის დრაივერს.

  • რუსული ფირმა Paratype ყიდის ფონტებს "ჩვეულებრივი", "დედა-ენა", "დუმბაძე-დისპლეი", "კოლხეთი", "ლიტერატურული", "მუქი გროტესკი", "øემოქმედი" - ფასი დაახლ. 100 USD თითო. იყო ინფორმაცია, რომ ამ ფონტების øექმნაში მონაწილეობდა ქართული øრიფტების გამოჩენილი დიზაინერი ანტონ დუმბაძე.

  • მაიკროსოფტის დიდი öნიკოდ ფონტი Arial Unikode MS, რომელიც øეიცავს ქართულსაც.

  • კომერციული öნიკოდ ფონტი სულფაიენ -- øეიცავს ქართულს.

  • კომერციული öნიკოდ ფონტი კოდი2000 -- øეიცავს ქართულს.

აგრეთვე --

  • ComStar Company აცხადებს რიგი ქართულენოვანი პროდუქტის არსებობას, თუმცა დასტურდება მხოლოდ-ღა ñემოთმითითებული "ლაზერ-ჯორჯიან" პაკეტი.

  • კომპანია Customfonts იძლევა ცნობას, რომ აქვს ქართული ფონტი.

  • Mac-Campus-ი ქართული ფონტებისადმი მიძღვნილ თავის ვებ-გვერდზე რეკლამას უკეთებს ოთხ ქართულ ფონტს მაკისათვის - ფარნავაზს, ამირანს, ქართლსა û რუსთაველს. ფარნავაზი ხუცური ასომთავრულ-ნუსხურია, ორიგინალური გააზრება û დიზაინი გააჩნია - რაღაცნაირად სასიამოვნო შთაბეჭდილებას სტოვებს (ქრისტიანი კაცის გაკეთებული უნდა იყოს). ხოლო რაც øეეხება სამ დანარჩენს - უფრო რომელიღაც ნაცნობ ინდუსტრიულ ფონტებს მოგაგონებთ (თუმცა ახლო მათი ნახვის საშუალება არ გვქონია).

პრაქტიკულად ყველა ñემოთმითითებული (ერთი დუჟინი) ფონტი ინდუსტრიული სასტამბო øრიფტის ასლი-კლონია.

 

ამ მწარმოებელთა ფონტების გასინჯვის საშუალება არა გვქონია, თუმცა ვფიქრობთ რომ მათი გამოცდილება საკმარისი öნდა იყოს ხარისხიანი პრდუქციის წარმოებისათვის. ასევე ვერაფერს გეტყვით ამ ფონტების ენკოდირების øესახებ...

 

· საკუთრივ ქართული კომერციული წყაროებიდან აღსანიშნავია

რაც øეეხება öსასყიდლო ფონტების კოლექციებს, აქ აღსანიშნავია:

  • ალექსანდრე û თემურ იმნაიშვილების მიერ მომზადებული ინდუსტრიული øრიფტების კლონი-ფონტების შესანიშავი კოლექცია - აკადემიური, ბალავერი, ჩვეულებრივი, დუმბაძე, გოგებაშვილი, გორდა, გრემი, გროტესკი, კოლხეთი, ლიტერატურული, ფაქიზი, საქართველო, øემოქმედი - ყველა ლათინური ქიბორდის ინტუიტიური ტრანსლიტერაციული ენკოდინგითაა. ამ ფონტების რუსული ქიბორდის ენკოდინგის მიხედვით გაწყობილი ნაირსახეობაც არსებობს. საინტერესოა, რომ ამ ფონტებს აქვთ დახრილი ანუ "იტალიკი" ვარიანტიც - რაც ქართულ თაიპოგრაფიისათვის დამახასიათებელი აქამდე არ იყო (გამონაკლისია ნუსხა-ხუცური). საინტერესოა, დაინერგება თუ არა ეს სახეობა ფართოდ ქართულში. ამასთან, სამწუხაროა, რომ ეს მდიდარი ნაკრები პრიმიტიულადაა ენკოდირებული, რაც ამდაბლებს მის მნიშვნელობას, განსაკუთრებით - სამომავლოს.

  • გია øერვაშიძის öნიკოდით კოდირებული სამი ფონტი: ტაიმს რომანი, არიალი û კურიერი - ყველა ნორმალურ, მუქ, დახრილ û დახრილ-მუქ ვარიანტში (მის ვებ საიტში ამას გარდა ქართული ფონტებისა û გაქართულების გარემოს øექმნა-განვითარების საკმაოდ განვითარებული û პრეტენზიული გეგმაა - ვნახოთ რა განხორციელდება აქედან).


ქართული კომპიუტერული ინფორმაციისათვის საერთოდ û კერძოდ ფონტების შემდგომი განვითარებისათვის უაღრესად საჭირო û ავანგარდული სამუშაოები მიმდინარეობს ფრანკფურტის უნივერსიტეტში, სადაც იქმნება ისტორიული ქართული ტექსტების ბანკი (უფრო მოუხდებოდა - საგანძური) TITUS პროექტის ფარგლებში. აქ Bitstream-თან ერთად ქმნიან UNICODE ენკოდირების მქონე მრავალდამწერლობიან ფონტს - რომელშიც არის ქართულიც. TITUS-ს აქვს საკუთარი ვებ-საიტი -- ნახეთ, ფრიად საინტერესოა -- Titus. ამ ნამუშევრების შესახებ იხილეთ ჩვენთანაც.

 

ნაკლებ ფასეულია გამოყენებითი თავლსაზრისით (თუმცა ფრიად საინტერესოა) øეზღუდული მიზნებისათვის øექმნილი სხვა ფონტებიც:

  • Johannes Heinecke-ს მხედრული û ხუცური TeX/LaTeX ფორმატში (არ გამოდგება Windows სისტემებისათვის).

  • University of Oregon-ის Yamada Language Center-ი თავის კოლექციაში öჩვენებს ქართულ ბიტმაპ ფონტს, რომელიც საკმაოდ სასაცილოდ გამოიყურება.

  • XenoType Mac-ის საიტი იძლევა ცნობას ქართული ფონტის øესახებ.

  • Howard M. Berlin-ს øეუქმნია öსასყიდლო ქართული ფონტების არქივირებული ფაილების [ZIP] კოლექცია, რომელშიც ასახულია ფონტები სხვადასხვა წყაროებიდან.

პრაქტიკულად ეს არის დღეს ქართული კომპიუტერული ფონტების მთელი საგანძური - 15-მდე ინდუსტრიული ფონტის კლონი û ამდენივე ახალი პროდუქტი. არც თუ ბევრია... თუმცა, მაინც რაღაცა არის...


ეს საიტი საერთოდ û კეძოდ ეს განყოფილება ეძღვნება კომპიუტერული û öპირატესად ინტერნეტში გამოყენებისათვის განკუთვნილ ქართულ ფონტებს (øრიფტებს).

 

ინტერნეტის თავისებურება ის არის, რომ ინფორმაციის დიდი ნაწილი არა მარტო იქმნება კომპიუტერის ეკრანზე - არამედ კომპიუტერის ეკრანის მეშვეობითვე გამოიყენება, მოიხმარება. ამ ინფორმაციის დიდი ნაწილი არასოდეს არ იბეჭდება ქაღალდზე! სწორედ ეს არის öქაღალდო ანუ ელექტრონული ინფორმატიკის თავისებურება.

 

და რახან ეს ასეა - ეკრანული øრიფტი-ფონტები, "ინტერნეტის, ვების ტიპოგრაფია" იწყებენ დამოუკიდებელ არსებობას ერის კულტურაში. დამწერლობამ, რომელიც დაიწყო თიხაზე û ქვაზე - გაიარა პერგამენტის, ქაღალდის სტადია - û ახლა მისი მნიშვნელოვანი მატარებელი გახდა კომპიუტერის ეკრანი, მონიტორი ანუ დისპლეი.

 

პირობითად ეს ფონტები øესაძლებელია ორ კატეგორიად დავყოთ:

  • ინდუსტრიული ტიპის øრიფტების (ისეთების როგორიცაა მაგალითად "ჩვეულებრივი", "გოგებაშვილი", "დუმბაძე", "გორდა" û სხვა) კომპიუტერული ასლი-კლონები;

  • ორიგინალური, საკუთრივ კომპიუტერული გამოყენებისათვის øექმნილი ფონტები.

 

პირველი ტიპის ფონტების თვალსაზრისით ინტერნეტისათვის არსებითი ორი მომენტია:

  1. რამდენად ზუსტია კომპიუტერული ასლი-კლონი დედანთან მიმართებაში (პირველ რიგში განზომილებებით) როგორც ეკრანზე ასევე ქაღალდზე, და

  2. როგორ გამოიყურება იგი ვიზუალურად, პირველ რიგში ეკრანზე - ესთეტიურობა (რაც პირველ რიგში დამოკიდებულია ჰინტირებასა და/ან ბიტმაპის არსებობაზე). პატარა ñომებისათვის არსებითია აგრეთვე - ასახავს თუ არა ფონტი დედანის მხატვრულ თავისებურებებს (რაც ძნელი ამოცანაა).

რაც øეეხება მეორე ტიპის ფონტებს, აქ მნიშვნელოვანია:

  1. ფონტის იდეა, მოტივი;

  2. øესრულების ხარისხი - რაც იგივეა როგორც ფონტ-კლონებისათვის.

აქ არაფერს ვამბობთ ენკოდირების სტანდარტის øესახებ, რომელზეც საკმაოდ ბევრი დაიწერა û ცოტა გაკეთდა.

 

ქართული ფონტების განვითარებისათვის, ინტერნეტის ანუ ვების ტიპოგრაფიის თვალსაზრისით არსებითია კიდევ ასეთი მომენტი -- ეკრანული პუბლიკაციებისათვის öმთავრესად გამოიყენება 8-12 pt ñომის øრიფტები. ყველაზე ინტენსიურად კი 8 û 10 pt ñომისა. ამდენად, ძალზე მნიშვნელოვანია, რომ ინტერნეტში გამოყენებულ ფონტს ჰქონდეს გამართული û დახვეწილი სწორედ ეს ñომები. ჩვენი მიმოხილვებისას განსაკუთრებულ ყურადღებას მივაქცევთ ამ ფაქტორს.

 

ფონტების განვითარებისათვის დიდი მნიშვნელობა აქვს სპეციალიზებულ û პროფესიულ კრიტიკას, ლიტერატურას, პერიოდიკას, სახელმძღვანელოებს - არ გაგვაჩნია. ასევე არ არსებობს ქართველ ფონტის დიზაინერთა რაიმე გაერთიანება ან საზოგადოება. ამან არ øეიძლება არ იმოქმედოს ამ სფეროში ñოგად კულტურასა û øემოქმედებით აქტივობაზე.

 

ამ გვერდების ერთ-ერთი მიზანია მივცეთ ჟღერადობა ქართული ფონტების øემოქმედებას - მით öმეტეს, რომ ახლა ამისათვის აღარ არის საჭირო ლითონისა ან ქვის ჭრა û კვეთა...

English resume

Informational, industrial and cultural respects of Web Typography for Georgian.

Main supplayers of Georgian fonts:

Commercial:

Linguist Software
Paratype
Slava Meskhi

Free:

T. Imtaishvili
Titus